Άμφια, καλύμματα και σκεύη της Θείας Λατρείας ΣΤ’

(ο ναός και τα τελούμενα)

Αγία Τράπεζα. (συνέχεια από το προηγούμενο).

Επάνω στην Αγία Τράπεζα εκτός από το Ιερό Ευαγγέλιο, το Αντιμήνσιο και το Αρτοφόριο βρίσκεται τοποθετημένος και ο Σταυρός ευλογίας. Πρόκειται για μικρό σε μέγεθος σταυρό, μεταλλικό ή ξύλινο, με τον οποίον ευλογεί ο επίσκοπος όταν τελείται Θεία Λειτουργία ή άλλη ακολουθία. Είθισται ο ιερέας να μην ευλογεί με το σταυρό.

Το Ευαγγέλιο και ο Σταυρός ευλογίας, όταν δεν τελείται ακολουθία, καλύπτονται με μικρό τετράγωνο ύφασμα, συνήθως ιδίου χρώματος με την Ενδυτή,.

Τοποθετημένα στα δυο άκρα, ανατολικά, της Αγίας Τραπέζης εκατέρωθεν του Αρτοφορίου βρίσκονται τα δυο κηροπήγια, ή κανδήλες, τα οποία ανάβουν και φωτίζουν σε κάθε ακολουθία.

Εκτός των ανωτέρω αναφερθέντων και κατ’ εξαίρεση, το εγκόλπιο των ακολουθιών, τίποτα άλλο δεν επιτρέπεται επάνω στην Αγία Τράπεζα. Αναφέρθηκε στο προηγούμενο ότι η Αγία Τράπεζα είναι το ιερότερο μέρος του ναού και δεν αρμόζει να μετατρέπεται σε τραπέζι εργασίας ή σε χώρο αποθήκευσης.

Ανατολικά της Αγίας Τράπεζας είναι τοποθετημένα, σε κινητή βάση, ο Εσταυρωμένος, τα λυπητερά και τα Εξαπτέρυγα.

Ο Εσταυρωμένος, είναι μεγάλος σε μέγεθος, ξύλινος Σταυρός με το Χριστό εσταυρωμένο. Πρόκειται για το μεγάλο Σταυρό ο οποίος κατά την ακολουθία των Παθών (Δώδεκα Ευαγγέλια) την Μεγάλη Πέμπτη, εξάγεται μετά το πέμπτο ευαγγέλιο και τοποθετείται για προσκύνηση στο μέσον του ναού. Παραμένει εκεί μέχρι την ακολουθία του Επιταφίου και μετά εισάγεται και πάλι στο ιερό βήμα και αποκρύπτεται καθ’ όλη τη Διακαινήσιμο εβδομάδα. Από τον εσπερινό της Κυριακής του Θωμά τοποθετείται και πάλι στην κανονική του θέση.

Το Σώμα του Εσταυρωμένου είναι πρόσθετο. Και είναι έτσι επειδή κατά την ακολουθία της Αποκαθηλώσεως, τη Μεγάλη Παρασκευή, πριν από τον Επιτάφιο, στο τέλος του Ευαγγελίου του Εσπερινού, αποκαθηλώνεται το Ιερό Σώμα του Κυρίου και εισάγεται εντός του ιερού βήματος. Τοποθετείται δε και πάλι επί του Σταυρού μόλις περάσει η Πασχαλινή Περίοδος (δηλ. την παραμονή της Αναλήψεως).

Εκατέρωθεν του Εσταυρωμένου είναι τοποθετημένα τα Λυπητερά. Πρόκειται για δυο ξύλινες παραστάσεις που εικονίζουν την Παναγία και τον Απόστολο και Ευαγγελιστή Ιωάννη δεόμενοι του Εσταυρωμένου, όπως αναφέρεται στα ιερά Ευαγγέλια.

Τα Εξαπτέρυγα τοποθετούνται συνήθως πίσω από το Σταυρό σε ιδιαίτερη βάση. Συνήθως πρόκειται για μεταλλικές κατασκευές τοποθετημένες σε μικρά κοντάρια. Στο μέσον τοποθετείται ο σταυρός και εκατέρωθεν τα δυο Εξαπτέρυγα τα οποία είναι μεταλλικοί δίσκοι με ανάγλυφες παραστάσεις εξαπτέρυγων Σεραφείμ.

Τα εξαπτέρυγα συνοδεύουν πάντα τις Λιτανεύσεις και ενίοτε την Μεγάλη Είσοδο. Παλαιότερα συνόδευαν τα εξαπτέρυγα και δυο μεταλλικοί φανοί.

Στο χώρο αυτό, κοντά στον Εσταυρωμένο, βρίσκεται η ακοίμητη κανδήλα. Είναι η κανδήλα η οποία καίει χωρίς να σβήνει ποτέ και γι’ αυτό ονομάζεται ακοίμητη. Από την κανδήλα αυτή λαμβάνεται το Άγιο Φως και διανέμεται στους πιστούς κατά την τελετή της αναστάσεως.

Στο αριστερό μέρος της Αγίας Τράπεζας και συνήθως σε κόγχη, βρίσκεται η Ιερά Πρόθεσις. Είναι ο χώρος όπου φυλάσσονται τα Ιερά Δισκοπότηρα και τελείται η ακολουθία της Προσκομιδής πριν από την τέλεση της Θείας Λειτουργίας.

Η Πρόθεση συμβολίζει το σπήλαιο της Γεννήσεως, την Βηθλεέμ, και για τον λόγο αυτό, υπάρχει πάντα στην Πρόθεση η εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού. Κοσμείται με κάλυμμα όμοιο της Ενδυτής. Στην Πρόθεση βρίσκονται: τα κηροπήγια (ένα ή δυο, τα οποία ανάβουν πάντα μόλις αρχίσει η προσκομιδή), τα δυο μικρά, ειδικά διαμορφωμένα δοχεία για νάμα ειδικό κρασί για τη Θεία Λειτουργία) και νερό, η Λόγχη και τα καλύμματα των δισκοποτήρων.

Κάθε φορά που πρόκειται να τελεστεί Θεία Λειτουργία, ο ιερέας λαμβάνει καιρό. Ο καιρός είναι μικρή ακολουθία η οποία τελείται στην αρχή του όρθρου κατά την οποία ο ιερέας εξέρχεται και αφού προσκυνήσει τις εικόνες του τέμπλου, δέεται για το επικείμενο μυστήριο και στην συνέχεια εισέρχεται στο ιερό βήμα και ενδύεται την ιερατική του στολή. Στη συνέχεια μεταβαίνει στην Πρόθεση και αρχίζει με άλλη ακολουθία να προετοιμάζει τα της Θείας Λειτουργίας. Κόβει το Πρόσφορο με την Λόγχη και εξάγει στο ιερό Δισκάριο τον Αμνό (το μέσον του προσφόρου σε σχήμα κύβου). Ο Αμνός φέρει ανάγλυφα τα αρχιγράμματα ΙΣ ΧΡ ΝΙ ΚΑ. Τέμνεται σταυροειδώς στην εσωτερική μεριά και τοποθετείται στο δισκάριο. Αμέσως μετά μειγνύεται νάμα και νερό στο ιερό Ποτήριο. Στη συνέχεια εξάγονται οι μερίδες της Παναγίας και των Αρχαγγέλων, μαρτύρων, οσίων και του αγίου της ημέρας και τοποθετούνται αριστερά και δεξιά του Αμνού (όπως φαίνεται στο παρακατω σχήμα).

Ο Αμνός καθαγιάζεται κατά τη Θεία Λειτουργία και μετουσιώνεται σε Σώμα Χριστού.

Εν συνεχεία εξάγονται μικρές μερίδες και γίνεται η μνημόνευση ζώντων και νεκρών. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι δεν είναι δυνατόν να τελεσθεί Θεία Λειτουργία αν δεν μνημονευθούν ζώντες και τεθνεώτες. Με τον τρόπο αυτό φαίνεται ο άρρηκτος δεσμός που υπάρχει μεταξύ της θριαμβεύουσας Εκκλησίας, που είναι οι κοιμηθέντες, και της στρατευομένης Εκκλησίας την οποίαν αποτελούμε όλοι οι ζώντες πιστοί.

Όταν ολοκληρωθεί η μνημόνευση των ονομάτων, ετοιμάζεται θυμίαμα και καλύπτονται τα ιερά δισκοπότητα. Πρώτα τοποθετείται στο δισκάριο ο Αστερίσκος. Πάνω από τον αστερίσκο τοποθετείται το κάλυμμα του δισκαρίου και μετά το κάλυμμα του ποτηρίου. Αμφότερα καλύπτονται με τον αέρα (στο επόμενο θα αναφερθεί η σημασία και ο συμβολισμός όλων).

Βιβλιογραφία

-- Ο Χριστιανικός Ναός. Κων. Καλλινίκου.

-- Λειτουργική. Μιχ. Παπαδόπουλου.

-- Λατρευτικό Εγχειρίδιο. Γ. Κουζιουμτζόγλου

-- Τύπος και Συμβολισμός. Ιερ. Γ. Μεντιδάκη.

-- Λειτουργική. Ι. Φουντούλη.

-- Λεξικό Λειτουργικών Όρων. Γ. Βεργωτη.

-- Μικρό Χρ. Λεξικό. Επ. Ευθυμίου Στυλιου.

  Επιστροφή στή Σελίδα ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ